Σε περιόδους πολεμικών συγκρούσεων, ο έλεγχος της πληροφορίας και του μηνύματος μετατρέπεται σε ξεχωριστό πεδίο μάχης. Οι επικοινωνιακές τακτικές που ακολουθούνται από τα εμπλεκόμενα μέρη διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, επηρεάζουν πεποιθήσεις και συχνά καθορίζουν την εξέλιξη των γεγονότων.

Η συζήτηση γύρω από το πλοίο Madleen, το οποίο μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια προς τη Γάζα, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο οι επικοινωνιακές πρακτικές μπορούν να αλλοιώσουν ή να αναδείξουν διαφορετικές πτυχές μιας κατάστασης.

Οι ακτιβιστές που επέβαιναν στο Madleen και οι υποστηρικτές της αποστολής χρησιμοποίησαν τα Social Media για να καταγράψουν βήμα προς βήμα την πορεία τους και να κοινοποιήσουν το μήνυμά τους. Πραγματικός σκοπός τους, προφανώς, δεν ήταν ο διακηρυγμένος, το να σπάσει ο αποκλεισμός και να μεταφερθεί ανθρωπιστική βοήθεια (κάτι πρακτικά αδύνατο λόγω των συσχετισμών ισχύος), αλλά να εκτεθεί η κυβέρνηση Νετανιάχου και να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη.

Η ισραηλινή κυβέρνηση έκανε λόγο για «Selfie yacht» και ακτιβισμό του Instagram, υποδηλώνοντας ότι οι προθέσεις των ακτιβιστών ήταν περισσότερο επικοινωνιακού χαρακτήρα παρά ανθρωπιστικές. Χαρακτηρισμοί που πρόδηλα στόχευαν στην αποδόμηση του σκοπού της αποστολής και την αμφισβήτηση των κινήτρων των συμμετεχόντων. Το οξύμωρο εδώ είναι ότι ενώ προσπαθούσε να δημιουργήσει την εικόνα μιας επιχείρησης-σόου και υπερβολής για τους ακτιβιστές, ταυτόχρονα πρόβαλε με εντυπωσιακή ταχύτητα φωτογραφίες Ισραηλινών στρατιωτών που προσέφεραν νερό και σάντουιτς στους επιβαίνοντες του πλοίου. Η συγκεκριμένη εικόνα έκανε τον γύρο του κόσμου σε λίγα λεπτά. Το ίδιο συνέβη και την επόμενη μέρα, όταν το Υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ ανάρτησε στο Χ φωτογραφίες της γνωστής ακτιβίστριας Greta Thunberg (να κάθεται ασφαλής μέσα στο αεροπλάνο), επιβεβαιώνοντας την αναχώρησή της για τη Γαλλία.

Πρόκειται για μια αντίδραση που προφανώς στόχο είχε να εξουδετερώσει την αρνητική εικόνα που θα δημιουργείτο από την παρεμπόδιση ενός πλοίου που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια. Κατ’ επέκταση, να μετριάσει τις αρνητικές αντιλήψεις για την κυβέρνηση του Ισραήλ και τη διεθνή κατακραυγή που συναντά για τη γενοκτονία στη Γάζα και τη συνεχιζόμενη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων (λιμός, λειψυδρία, καταστροφή υποδομών, σχολείων και νοσοκομείων). Ενέργειες που έχουν κλονίσει το κύμα αλληλεγγύης που εκδηλώθηκε διεθνώς για τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς την 7η Οκτωβρίου 2023.

Η περίπτωση του Madleen υπενθυμίζει ότι εν καιρώ πολέμου, η σύγκρουση δεν διεξάγεται μόνο στο πεδίο των μαχών, αλλά και στην αρένα της πληροφόρησης, όπου η αλήθεια συχνά θυσιάζεται στον βωμό της εικόνας και της φήμης. Κάτι που επιβεβαιώθηκε και με την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και είχαμε αναλύσει σε προηγούμενη έκδοση του Confidential (εδώ).

Ζούμε σε μια εποχή όπου οι εικόνες και τα βίντεο κοινοποιούνται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, ενώ συχνά οι πληροφορίες από τα επιτελεία των αντιμαχόμενων πλευρών είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Κι αν σε παλαιότερες θλιβερές συγκυρίες της ανθρωπότητας ο έλεγχος της πληροφόρησης γινόταν κυρίως μέσω των παραδοσιακών ΜΜΕ, η προσθήκη των αλγόριθμών και της τεχνητής νοημοσύνης στην εξίσωση καθιστούν το πεδίο απρόβλεπτο και ανεξέλεγκτο. Η γνωστή δήλωση του Γουίνστον Τσώρτσιλ παραμένει διαχρονική: «Σε καιρό πολέμου η αλήθεια είναι τόσο πολύτιμη που πρέπει πάντα να συνοδεύεται από μια σωματοφυλακή ψεμάτων».

Toυ Χαράλαμπου Ρωσσίδη – Διευθυντή Επικοινωνίας στη ΓΝΩΡΑ Σύμβουλοι Επικοινωνίας