Δεν έχουν περάσει ούτε τρεις μήνες από την εκλογή του Στέφανου Κασσελάκη στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ και πλέον μπορούμε να μιλήσουμε με σχετική βεβαιότητα για το τέλος του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όπως το γνωρίζαμε την τελευταία δεκαετία.

Από τις πρώτες ημέρες της ανάληψης των καθηκόντων του νέου πρόεδρου, έμπειροι αναλυτές και πολιτικά στελέχη με βαριά ιστορία στον χώρο της Ανανεωτικής Αριστεράς προέβλεπαν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα μεταλλαχθεί σε ένα «κόμμα Κασσελάκη», με σαφώς πολύ μικρότερη εκλογική επιρροή σε σχέση με τα ποσοστά του στις τελευταίες Εθνικές Εκλογές, διαφορετική βάση μελών και ψηφοφόρων, άλλη φυσιογνωμία και ένα νέο πολιτικό προσωπικό. Αν εξαιρέσουμε από τα παραπάνω την ανανέωση του πολιτικού προσωπικού ‒που, αν προχωρά, γίνεται με μη ορατούς ρυθμούς‒ οι υπόλοιπες προβλέψεις αποδείχθηκαν πέρα για πέρα αληθινές και μάλιστα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να έχει απολέσει περισσότερο από το 35% της εκλογικής του επιρροής και δίνει μάχη ώστε να διατηρηθεί τρίτο κόμμα, λίγο πάνω από το ΚΚΕ. Χιλιάδες στελέχη σε όλη την Ελλάδα έχουν ζητήσει τη διαγραφή τους από τους σχετικούς καταλόγους μελών, ενώ είναι διάχυτη η αίσθηση –και αυτό είναι μάλλον το πλέον σημαντικό– στην κοινή γνώμη ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ο βασικός ανταγωνιστικός πόλος στη Νέα Δημοκρατία και δεν διαθέτει καμία κυβερνητική προοπτική.

Το χρονικό της προαναγγελθείσας διάσπασης ολοκληρώθηκε στις 23 Νοέμβριου, με την ανεξαρτητοποίηση από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ 11 βουλευτών και τη δημιουργία στη συνέχεια της ομάδας «Νέα Αριστερά», υπό την προεδρία του Αλέξη Χαρίτση.

Δυο μήνες εσωστρέφεια

Ήταν βέβαιο ότι ο Στέφανος Κασσελάκης, από την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του, θα αντιμετώπιζε ως μείζον πρόβλημα την έλλειψη εμπειρίας, αλλά και γνώσης της ελληνικής πραγματικότητας. Η ανθρωπογεωγραφία του κόμματος του ήταν άγνωστη, ενώ δεν διέθετε τις βασικές καταβολές που θα επηρέαζαν την κρίση του στη λήψη αποφάσεων.

Η ηγετική ομάδα που δημιουργήθηκε γύρω του απαρτίζεται εν πολλοίς από άτομα με παρόμοια χαρακτηριστικά, δίχως ιδεολογικούς συνεκτικούς δεσμούς και με διάθεση ρεβανσισμού έναντι των εσωκομματικών τους αντιπάλων, στην πρόσφατη διαδικασία ανάδειξης αρχηγού. Βασικές λειτουργίες της καθημερινής ζωής ενός κόμματος ‒πρωινός καφές, ομάδα στρατηγικού σχεδιασμού, έρευνες και δημοσκοπήσεις‒ απουσιάζουν και το κέντρο λήψης αποφάσεων συγκροτείται από ανθρώπους που διέθεταν φιλικές, επαγγελματικές και οικογενειακές σχέσεις με τον νέο πρόεδρο.

Η δε τοποθέτηση σε κρίσιμες θέσεις πολιτικών στελεχών όπως ο Παύλος Πολάκης και η αδυναμία συγκρότησης νέων δομών κομματικής λειτουργίας, οδήγησαν στη μη αφομοίωση μιας σειράς στελεχών που παραμένουν εντός ΣΥΡΙΖΑ, αλλά σε στάση αναμονής για την επόμενη μέρα.

Εκλογική επιρροή και προσέγγιση ειδικών κοινών

Ο κύκλος της εσωστρέφειας για τον ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται πως κλείνει με την αποχώρηση του συνόλου των μελών της εσωκομματικής αντιπολίτευσης. Ο Στέφανος Κασσελάκης εξελέγη πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, όσο οξύμωρο και αν ακούγεται, με μια «αντι-ΣΥΡΙΖΑ» καμπάνια. Στις ομιλίες και τις παρεμβάσεις του, παρουσίασε τον ΣΥΡΙΖΑ ως ένα κόμμα γερασμένο, που δεν «ακούει» την κοινωνία, διαθέτει μέτριο και βαρετό πολιτικό προσωπικό και επομένως δεν μπορεί να διεκδικήσει τη διακυβέρνηση της χώρας.

Με την ίδια τακτική πορεύτηκε το τελευταίο δίμηνο, προσωποποιώντας τις κακές πρακτικές που περιέγραφε ως υποψήφιος πρόεδρος και δείχνοντας τα στελέχη της εσωκομματικής αντιπολίτευσης. Γύρω από αυτόν τον άξονα δημιουργούσε πολιτικά γεγονότα ‒διαγραφές στελεχών‒ και δομούσε τη δική του ταυτότητα. Ήταν το νέο απέναντι στο παλιό, το ικανό ενάντια στο ανίκανο, το σύγχρονο απέναντι στη συντήρηση, το πετυχημένο παράδειγμα απέναντι σε όσους οδήγησαν την παράταξη σε ήττες.

Πλέον ο Στέφανος Κασσελάκης καλείται να εκπονήσει έναν σχεδιασμό δίχως αυτά τα δίπολα να υφίστανται στο εσωτερικό του κόμματός του και δίχως τη δικαιολογία της ύπαρξης υπονομευτών που εμποδίζει την ανάδειξη του πολιτικού του σχεδίου.

Με δεδομένη τη συνεχή πτώση  των δημοσκοπικών ποσοστών του και τις Ευρωεκλογές να πλησιάζουν, ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ απαιτείται να προχωρήσει σε ένα πλάνο διεύρυνσης κατ’ αρχάς του ακροατηρίου του.

Κάτι τέτοιο συμβαίνει με δύο τρόπους. Είτε οριζόντια στα κοινά, στη βάση κάποιας σημαντικής διαιρετικής τομής και αξιοποιώντας έναν χαρισματικό ηγέτη που μπορεί να πείσει ότι μπορεί να κυβερνήσει.

Είτε ακολουθώντας μια πολιτική ειδικών κοινών, με βάση τι αποτελεί κριτήριο ψήφου για κάθε κοινωνική ομάδα και μετατρέποντας το κόμμα σε φορέα συμφερόντων των αντίστοιχων κοινών.

Την πρώτη προσέγγιση την είδαμε στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, την τριετία 2012-2015. Η εκλογική του εκτόξευση στηρίχθηκε στη διαιρετική τομή Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο και στη χαρισματική παρουσία του Αλέξη Τσίπρα. Σήμερα μάλλον δεν υπάρχει καμία προϋπόθεση για να ακολουθηθεί μια τέτοια στρατηγική.

Η δεύτερη προσέγγιση προϋποθέτει από την άλλη μια μεθοδική προγραμματική και επικοινωνιακή δουλειά και την ύπαρξη επιτελείου που θα την υλοποιήσει. Δυστυχώς για τον ΣΥΡΙΖΑ, ούτε αυτά τα στοιχεία φαίνεται ότι υπάρχουν στο νέο «κόμμα Κασσελάκη». Αν και στην πολιτική το απρόβλεπτο είναι πάντα μέσα στο παιχνίδι, η προβολή στο κοντινό μέλλον δεν είναι ευοίωνη για τον νέο πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, που εισέβαλε με φόρα στην πολιτική ζωή της Ελλάδας.

Με δεδομένη πια την ύπαρξη ενός ευθέως ανταγωνιστικού στον ΣΥΡΙΖΑ πολιτικού σχηματισμού και τη μικρή άνοδο του ΠΑΣΟΚ που διεκδικεί ρεαλιστικά τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το ενδιαφέρον πλέον εστιάζεται στην επόμενη ημέρα των Ευρωεκλογών και τις συνολικές ανακατατάξεις στον προοδευτικό χώρο. Ο ΣΥΡΙΖΑ, που μας απασχολούσε ως ηγεμονική δύναμη στο Κέντρο και την Αριστερά για περισσότερο από μια δεκαετία, τελείωσε.

Tου Λευτέρη Αρβανίτη  –  Συνιδρυτή της εταιρείας AtoZ Communication & Strategy 

Το άρθρο φιλοξενήθηκε στο 22ο τεύχος του ΓΝΩΡΑ Confidential.