Στις 10 Νοεμβρίου από την οθόνη του Mega μεταδόθηκε στην Ελλάδα το τέταρτο επεισόδιο της σειράς Maestro (στην Κύπρο μεταδίδεται Κυριακές από τον Alpha) με τίτλο «Η Μεγάλη Χίμαιρα». Κάθε επεισόδιο της σειράς φέρει έναν δικό του τίτλο και ο συγκεκριμένος προέρχεται από το ομώνυμο κλασικό μυθιστόρημα του Μ. Καραγάτση που πρωτοκυκλοφόρησε ως «Χίμαιρα» το 1936 κι αργότερα, το 1953, αναθεωρημένο και εμπλουτισμένο, με τον τίτλο που φέρει μέχρι σήμερα.

Στη σειρά, ο πρωταγωνιστής πρώτα εμφανίζεται να διαβάζει αυτό το βιβλίο, έπειτα το περιγράφει συνοπτικά στη συμπρωταγωνίστρια και στο τέλος της το δωρίζει, ως μέρος μιας κλασικής τριλογίας που δεν θα έπρεπε να λείπει από τη βιβλιοθήκη της. Όλες κι όλες οι αναφορές στη σειρά διήρκεσαν το πολύ ένα λεπτό συνολικά.

Αυτό ήταν. Η «Μεγάλη Χίμαιρα» του Μ. Καραγάτση, σχεδόν έναν αιώνα αφότου τυπώθηκε για πρώτη φορά, έζησε μια νέα εκδοτική νιότη, απλώς και μόνο επειδή την ενσωμάτωσε στο σενάριό του ο δημιουργός μιας δημοφιλούς σειράς. Κάτι σαν έντεχνη (κυριολεκτικά) τοποθέτηση προϊόντος, που σίγουρα ο ‒αποθανών από καιρό‒ συγγραφέας δεν επιδίωξε.

Στην αρχή τα νέα κυκλοφόρησαν ως fake news – «Η Μεγάλη Χίμαιρα εξαντλήθηκε μετά την προβολή της στο Maestro», έλεγαν οι πρώτοι τίτλοι. Το Athinorama μπήκε στον κόπο να ρωτήσει τον εκδότη (Εστία) αν πράγματι ισχύει, για να πάρει την απάντηση πως όντως οι πωλήσεις αυξάνονται, όπως πάντα γίνεται όταν ένα βιβλίο προβάλλεται σε σειρά, όμως το βιβλίο δεν είχε εξαντληθεί. Την ώρα πάντως που γράφονταν αυτές οι γραμμές, σχεδόν τρεις βδομάδες μετά την προβολή, το βιβλίο παρέμενε ανάμεσα στα δέκα πρώτα σε πωλήσεις βιβλία των μεγαλύτερων ελληνικών βιβλιοπωλείων, με την αναφορά μάλιστα, στο μεγαλύτερο εξ αυτών «Εξαντλημένο στον εκδότη, δεν υπάρχει δυνατότητα παραγγελίας».

Το να γίνεται ένα βιβλίο εκδοτική επιτυχία μετά τη μεταφορά του στη μικρή ή τη μεγάλη οθόνη δεν είναι κάτι καινούργιο – είτε είχε ήδη σημειώσει καλές πωλήσεις ή όχι. Όταν όμως αυτό συμβαίνει μετά από μια έμμεση αναφορά λίγων δευτερολέπτων και μόνο, τότε συνιστά τρόπον τινά φαινόμενο.

Το τσιγάρο άλλωστε ίσως δείχνει τον δρόμο: με τις διαφημίσεις του να έχουν απαγορευτεί διά παντός εδώ και χρόνια, ακόμη και ως τοποθέτηση προϊόντος (όπως π.χ. συμβαίνει με τα τρόφιμα στις εκπομπές μαγειρικής), η έμμεση προβολή του μέσα από ήρωες μυθοπλασίας στην οθόνη φαίνεται πως αυξάνει τις πωλήσεις του. Έχοντας υπόψη πως για κάποιους ήρωες, όπως ο Don Draper του “Mad Men”, το τσιγάρο αποτελεί μέρος του χαρακτήρα τους, ερευνητές των Πανεπιστημίων του Σικάγου και της Ουάσινγκτον αναφέρουν σε έρευνά τους που δημοσιεύτηκε πρόσφατα ότι για κάθε 10% αύξηση στην τοποθέτηση μιας μάρκας τσιγάρων σε μια σειρά, προκύπτει 2% αύξηση στις πωλήσεις του, ακόμα και στους ανταγωνιστές του. «Η τοποθέτηση προϊόντων δεν στοχεύει μόνο το να κάνει τους ανθρώπους να αλλάξουν τις μάρκες τσιγάρων που χρησιμοποιούν, αλλά και να κάνει τους ανθρώπους να καπνίζουν ευρύτερα», αναφέρουν οι ερευνητές.

Σε μια εποχή που η ανάγνωση βιβλίων φθίνει αντιστρόφως ανάλογα με τα αυξανόμενα ποσοστά εγγραμματοσύνης, όπου οι μεσογειακοί λαοί βρίσκονται στον πάτο της Ευρώπης στα ποσοστά ανάγνωσης βιβλίων (μόλις 1 στους 2 Κύπριους ή Έλληνες έχουν διαβάσει τουλάχιστον ένα βιβλίο μέσα στη χρονιά, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωκοινοβουλίου, το 2021), οι εκδότες εστιάζουν πλέον στη διοργάνωση ευφάνταστων δράσεων με παιδικούς συγγραφείς, ώστε να προσελκύσουν από νωρίς το νεανικό κοινό, χτίζοντας κουλτούρα ανάγνωσης για το μέλλον.

Ίσως μια προσπάθεια προβολής της φιλαναγνωσίας μέσα σε άλλα, πιο δημοφιλή, προϊόντα της ποπ κουλτούρας, όπως οι τηλεοπτικές σειρές ‒εν προκειμένω μάλιστα, μια σειρά που αγοράστηκε από το Netflix και που κάθε επεισόδιό της συζητιέται κατόπιν σε ξεχωριστό, δικό της podcast‒ να είναι μια κάποια λύσις. Αν μην τι άλλο, ο Maestro το πέτυχε και δη σε ένα δύσκολο κοινό.

Tης Χρύστας Ντζάνη – Senior Communication Consultant στη ΓΝΩΡΑ Σύμβουλοι Επικοινωνίας

Το άρθρο φιλοξενήθηκε στο 16ο τεύχος του ΓΝΩΡΑ Confidential.