Τη στιγμή που οι πωλήσεις / κυκλοφορίες των εφημερίδων, στην Κύπρο και διεθνώς, συνεχίζουν να καταγράφουν σοβαρότατη συρρίκνωση, δύο τοπικά συγκροτήματα ΜΜΕ προχώρησαν σε σοβαρές επενδύσεις προς ενίσχυση των κυριακάτικων εκδόσεών τους, επιδιώκοντας να αυξήσουν ή να διατηρήσουν το αναγνωστικό τους κοινό και το μερίδιό τους στη διαφημιστική πίτα.

Από μηχανής θεός… «εισαγόμενος»

Το συγκρότημα του «Φιλελευθέρου» προχώρησε σε μια στρατηγική συνεργασία με «Το Βήμα» των Αθηνών. Η συνεργασία αφορά την έντυπη κυριακάτικη έκδοση του «Φιλελευθέρου» στην οποία ενσωματώθηκε πλέον ολόκληρη η έκδοση του «Βήματος», δημιουργώντας τη μεγαλύτερη σε όγκο εφημερίδα στην ιστορία του κυπριακού Τύπου. «Το Βήμα» που κυκλοφορεί στην Κύπρο εκτυπώνεται στον Proteas, το τυπογραφείο του «Φιλελευθέρου». Η συνεργασία των δύο δημοσιογραφικών ομίλων θα επεκταθεί και σε άλλους εκδοτικούς τομείς εντός του 2022.

Αντιδρώντας στη «συμμαχία» «Φιλελευθέρου»-«Βήματος», η κυπριακή «Καθημερινή» αγόρασε τα δικαιώματα διανομής στην Κύπρο, ως ενθέτου, της κυριακάτικης ευρωπαϊκής έκδοσης των «New York Times». Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα απόπειρα «παντρέματος» δύο εντύπων που εκδίδονται σε διαφορετική γλώσσα χωρίς άλλες προεκτάσεις και προοπτικές.

Δύσκολη η ανατροπή

Πληροφορίες του Confidential αναφέρουν ότι με την προσθήκη του «Βήματος» «Ο Φιλελεύθερος» έχει προσθέσει αξιόλογο αριθμό αναγνωστών. Δεν φαίνεται όμως να πρόκειται για νέους αναγνώστες αφού δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι μεγαλώνει η πίτα του αναγνωστικού κοινού. Το πώς αναδιαμορφώνεται το τοπίο στις εφημερίδες θα αρχίσει να διαφαίνεται στην επόμενη έρευνα αναγνωσιμότητας.

Το ερώτημα που σήμερα εγείρεται είναι εάν οι επενδύσεις αυτές θα έπρεπε να είχαν γίνει στα ψηφιακά μέσα των δημοσιογραφικών συγκροτημάτων, μιας και η πτωτική πορεία των έντυπων εκδόσεων διεθνώς δείχνει να είναι μη αναστρέψιμη.

Η εποχή που οι εφημερίδες αποτελούσαν τη μοναδική πηγή ενημέρωσης έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί και τα σκήπτρα έχουν περάσει εδώ και καιρό στο διαδίκτυο. Η άμεση και συνεχής, 24/7 ροή ειδήσεων σε συνδυασμό με την εύκολη και σχεδόν ανέξοδη πρόσβαση στην ενημέρωση συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό προς αυτή την κατεύθυνση.

Από την άλλη όμως το διαδίκτυο δεν προσφέρει τα ανάλογα διαφημιστικά έσοδα στα ΜΜΕ. Μια διαφήμιση σε μια εφημερίδα είναι απείρως πιο συμφέρουσα απ’ ό,τι μια διαφήμιση στο διαδίκτυο. Με την πανδημία να έχει πλήξει σοβαρά τα έσοδα των εντύπων, οι διευθύνσεις του «Φιλελεύθερου» και της «Καθημερινής» αναζήτησαν μια άμεση και γρήγορη λύση, που δεν θα ήταν όμως η εύκολη λύση της παροχής δώρων στους αναγνώστες, αλλά θα βελτίωνε την ποιότητα των εντύπων τους.

Ποιοι τελικά διαβάζουν σήμερα εφημερίδες;

Συνδεδεμένο με τα διαφημιστικά έσοδα είναι το κοινό που παραμένει πιστό στην ενημέρωσή του από την εφημερίδα.

Με βάση τα ευρήματα της έρευνας αναγνωσιμότητας που διενήργησε η εταιρεία RAI Consultants για την περίοδο Αυγούστου-Οκτωβρίου 2021, εφημερίδες ως επί το πλείστον διαβάζουν οι ηλικιακές ομάδες των 55-64 ετών και οι άνω των 65. Συγκεκριμένα, στις καθημερινές εφημερίδες η μέση αναγνωσιμότητα ανέρχεται στο 5,9%, με τα άτομα ηλικίας 55-64 ετών (15%), στην πλειοψηφία τους άντρες (9,5% έναντι 2,6% των γυναικών), να βρίσκονται στην πρώτη θέση. Ακολουθούν οι αναγνώστες ηλικίας 65 ετών και άνω (13,1%). Από τη δημογραφική ανάλυση φαίνεται μάλιστα πως το μεγαλύτερο ποσοστό ανήκει στη χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική ομάδα (ΔΕ – 8,1%, Γ1 – 7,8%, Γ2 – 4,5%, ΑΒ – 3,7%).

Προτιμούν τα Σαββατοκύριακα τα υψηλά κοινωνικά στρώματα

Η εικόνα διαφοροποιείται στις εκδόσεις του Σαββάτου, οπόταν και η αναγνωσιμότητα σχεδόν τριπλασιάζεται σε σύγκριση με τις καθημερινές (14,5%). Για ακόμη μία φορά συναντούμε κατά κύριο λόγο αναγνώστες ηλικίας 55-64 ετών και 65+ (29,9% και 29,1%), ενώ τα ποσοστά αντρών και γυναικών ανέρχονται στο 18% και 11,2% αντίστοιχα. Ενδιαφέρον στοιχείο η αύξηση που καταγράφεται στην ηλικιακή ομάδα των 35-44 ετών (12,7% σε σύγκριση με 2,6% στις καθημερινές και τις κυριακάτικες). Οι αναγνώστες προέρχονται από όλο το φάσμα των κοινωνικοοικονομικών ομάδων (ΑΒ – 9,9%, Γ1 – 15,1%, Γ2 – 16%, ΔΕ – 13,3%).

Σε ό,τι αφορά τις κυριακάτικες εκδόσεις, παρά το γεγονός πως η αναγνωσιμότητα μειώνεται (6,1%), φαίνεται να παρουσιάζει αύξηση ανάμεσα στις υψηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες, που καταλαμβάνουν και το μεγαλύτερο μερίδιο (Γ1 – 8% και ΑΒ – 6,8%). Σε αυτή την κατηγορία πρωταθλήτρια αναδεικνύεται η ηλικιακή ομάδα των άνω των 65 ετών (18,1%), ακολουθούν οι 55-64 (13,5%), ενώ το ποσοστό των ανδρών ανέρχεται στο 8,1% έναντι των γυναικών που σημειώνουν 4,3%.

Προκύπτει, ακόμη, πως το μεγαλύτερο ποσοστό αναγνωσιμότητας του κυριακάτικου «Φιλελευθέρου» προέρχεται από την υψηλότερη κοινωνικοοικονομική ομάδα (ΑΒ – 5,5%) και του «Πολίτη» από την επίσης υψηλή Γ1 (3,1%). Η «Καθημερινή» καταγράφει το μεγαλύτερο ποσοστό αναγνωσιμότητάς της στην ηλικιακή ομάδα των 25-34 (3,5%).

Πλατφόρμα ανάλυσης για τους ειδικούς

Μία σύντομη περιήγηση στις σελίδες των εφημερίδων αρκεί για να διαπιστώσει κανείς τον μεγάλο αριθμό άρθρων γνώμης που δημοσιεύονται κάθε βδομάδα, τα οποία υπογράφουν, μεταξύ άλλων, ακαδημαϊκοί, νομικοί, διεθνολόγοι και οικονομικοί αναλυτές. Το στοιχείο αυτό καταδεικνύει πως οι διαμορφωτές κοινής γνώμης εξακολουθούν να επιλέγουν τις έντυπες εκδόσεις για τη δημοσίευση αναλύσεων και τις δημόσιες τοποθετήσεις τους, χωρίς απαραίτητα να περιορίζονται σε αυτές.

Κυπριακή πραγματικότητα με τον φακό της «Cyprus Mail»

Επιπρόσθετα, ένα ερώτημα είναι πώς πρεσβείες, ξένοι διπλωμάτες και CEOs ξένων εταιρειών που βρίσκονται στην Κύπρο παρακολουθούν το εγχώριο γίγνεσθαι. Πέραν του προσωπικού που διαθέτουν για την παρακολούθηση και τη σύνοψη του καθημερινού Τύπου, πρόσβαση σε πρωτογενείς πηγές και αναλύσεις έχουν σχεδόν αποκλειστικά μέσα από την «Cyprus Mail», η οποία αποτελεί και τη μοναδική αγγλόγλωσση εφημερίδα καθημερινής κυκλοφορίας. Μάλιστα η δημογραφική ανάλυση της RAI καταδεικνύει πως το αναγνωστικό κοινό της «Cyprus Mail» προέρχεται κυρίως από την υψηλή κοινωνικοοικονομική τάξη.

Αναγνώστες έντυπων, χωρίς όμως χαρτί

Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι λίγες οι φορές που «καταναλώνουμε» περιεχόμενο εντύπων χωρίς, ωστόσο, να το πιστώνουμε στο πάλαι ποτέ κυρίαρχο μέσο. Ρεπορτάζ των εφημερίδων, παράγωγα διερευνητικής δημοσιογραφίας, προβάλλονται συχνά ως θέματα σε ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και κεντρικά δελτία ειδήσεων, ενώ αποτελούν προϊόν συζήτησης στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, ειδικότερα αφού αναρτηθούν διαδικτυακά. Παράλληλα, περιλαμβάνονται τακτικά στις «δημοφιλέστερες» ειδήσεις των ψηφιακών μέσων των εφημερίδων.

Εν κατακλείδι, οι προκλήσεις για τις εφημερίδες δεν θα τελειώσουν σύντομα. Αναμφίβολα όμως, η ποιότητα, η αγορά και το αναγνωστικό κοινό θα καθορίσουν το εάν και για πόσο το «χαρτί» θα καταφέρει να αντέξει στον χρόνο.

Tης Ευδοκίας Παπαδοπούλου – Senior Communication Consultant στη ΓΝΩΡΑ Σύμβουλοι Επικοινωνίας

Το άρθρο φιλοξενήθηκε στο 11ο τεύχος του ΓΝΩΡΑ Confidential.