Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εσωτερικών εξετάζει τις προτάσεις νόμου που ετοίμασε η κυβέρνηση για αυτόματη εγγραφή στους εκλογικούς καταλόγους και μείωση του ηλικιακού ορίου ψήφου στα 17 έτη. Εφόσον τα δύο νομοσχέδια λάβουν την έγκριση της Βουλής, στον εκλογικό κατάλογο προστίθενται, σύμφωνα με στοιχεία του Αρχείου Πληθυσμού, 92.129 Κύπριοι πολίτες ηλικίας 17 ετών και άνω. Σε περίπτωση που το ηλικιακό όριο παραμείνει στα 18, οι νέες εγγραφές ανέρχονται σε 85.235.

Η αύξηση του εκλογικού σώματος κατά 16%, από 557.836 στις Βουλευτικές του 2021 σε 649.965, υπό προϋποθέσεις μπορεί να αλλάξει τις πολιτικές ισορροπίες, δημιουργώντας παράλληλα νέες προκλήσεις για κόμματα και υποψηφίους.

Οι πολιτικοί σχηματισμοί έχουν τη δυνατότητα να απευθυνθούν σε ακροατήρια που μέχρι στιγμής δεν συμμετείχαν ή συνειδητά απείχαν. Παρουσιάζεται η ευκαιρία να προσεγγίσουν «φρέσκους» ψηφοφόρους, μέσα από τη διαμόρφωση στοχευμένων προτάσεων και πολιτικών. Μια προσπάθεια που, εάν στεφθεί με επιτυχία, με εκλογικούς όρους συνεπάγεται καθαρό κέρδος.

Σ’ αυτό το πλαίσιο, κόμματα και υποψήφιοι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να προσαρμόσουν την επικοινωνιακή τους στρατηγική, λαμβάνοντας υπόψη τα νέα ακροατήρια. Πλατφόρμες όπως τα Social Media αποκτούν μεγαλύτερη σημασία, ενώ σε οργανωτικό επίπεδο η διεύρυνση του εκλογικού σώματος συνεπάγεται περισσότερη προσπάθεια, ανθρώπινο δυναμικό και πόρους.

Καθοριστικής σημασίας θα είναι η σύνθεση των ψηφοδελτίων και το εκτόπισμα των προσωπικοτήτων που θα συμμετέχουν σε αυτά, ενώ η πολιτική ατζέντα θα πρέπει να περιλάβει παρουσίαση προτάσεων για τα πραγματικά προβλήματα (π.χ. ακρίβεια-κόστος ζωής), όπως και πιο σύγχρονα ζητήματα όπως η ψηφιοποίηση, η τεχνητή νοημοσύνη, η κλιματική αλλαγή, η ψυχική υγεία, η καινοτομία κ.ά.

Θα αυξηθεί η συμμετοχή;

Την ίδια ώρα ωστόσο, η αυτόματη εγγραφή μπορεί να διασφαλίζει ότι περισσότεροι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να ψηφίσουν, όμως δεν εγγυάται αυξημένη συμμετοχή. Αν επιβεβαιώνει κάτι, εξάλλου, η ιστορία των εκλογών είναι ότι οι μαθηματικές πράξεις επί του εκλογικού σώματος συνήθως αποδεικνύονται παραπλανητικές, οδηγώντας σε εσφαλμένες εκτιμήσεις. Η προσέλευση στις κάλπες συνδέεται με πιο ποιοτικά στοιχεία όπως η εμπιστοσύνη και η έμπνευση, ή ακόμη και πιο ατομικά κίνητρα όπως το βόλεμα και το ρουσφέτι. Μια συνταγματική-νομική ρύθμιση διαφοροποιεί μεν τους όρους του παιγνιδιού, όμως δεν είναι αρκετή για να οδηγήσει τους ψηφοφόρους στις κάλπες.

Με βάση τα χαρακτηριστικά της παρούσας πολιτικής συγκυρίας, η διεύρυνση πιο πιθανόν είναι να οδηγήσει σε αύξηση της αποχής, αντί της συμμετοχής. Βιώνουμε κατά γενική ομολογία μια περίοδο έντονης αποπολιτικοποίησης και κρίσης εμπιστοσύνης, με κυριότερα χαρακτηριστικά την απαξίωση των θεσμών και των φορέων πολιτικής εκπροσώπησης, την αυτονόμηση των ψηφοφόρων και τη μείωση της απήχησης των κομματικών μηχανισμών.

Ποιοι ευνοούνται;

Η πρόσφατη εμπειρία των Ευρωεκλογών κατέδειξε ότι από το κλίμα γενικευμένης απαξίωσης, πέραν της Ακροδεξιάς, ευνοούνται κυρίως φαινόμενα τύπου Φειδίας ή νέοι σχηματισμοί. Ήδη, ενδιαφέρον για συμμετοχή στις εκλογές έχουν εκφράσει το Εθνικό Κίνημα του βουλευτή Ανδρέα Θεμιστοκλέους, το Παρατηρητήριο για τη Δημοκρατία και την Ελευθερία των βουλευτών Παύλου Μυλωνά και Κωστή Ευσταθίου, η Κομμουνιστική Πρωτοβουλία Κύπρου, καθώς και διάφορες περσόνες του Tik Tok.

Το εγχείρημα για τα κόμματα και τους υποψηφίους δεν είναι εύκολο. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ακόμη δύο δεδομένα. Ότι με την αυτόματη εγγραφή τα κόμματα χάνουν το προνόμιο της διαδικασίας έκδοσης εκλογικού βιβλιαρίου (με ό,τι αυτό συνεπάγεται), ενώ την ίδια ώρα ‒ανεξάρτητα από το πόσο μικρή είναι η δεξαμενή των 17ρηδων (1%)‒ μπαίνει ο προεκλογικός στα σχολεία. Οι σημερινοί 16ρηδες, δηλαδή, τον Μάιο του 2026 θα έχουν δικαίωμα ψήφου.

Η προσθήκη 92.129 ψηφοφόρων οδηγεί το πολιτικό σύστημα σε αχαρτογράφητα νερά, καθώς είναι δύσκολο να προβλεφθεί η πολιτική συμπεριφορά που θα επιδειχθεί. Τα πολιτικά κόμματα καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τη στρατηγική τους, να αναλύσουν σε βάθος τα νέα ακροατήρια (δημογραφικά, αλλά και πιο ποιοτικά), να προσεγγίσουν τους νέους ψηφοφόρους με ουσιαστικό τρόπο και να αποκαταστήσουν τη χαμένη εμπιστοσύνη. Οι εκλογές του 2026 θα αποτελέσουν κρίσιμο τεστ για το μέλλον της συμμετοχικής δημοκρατίας στην Κύπρο.

Toυ Χαράλαμπου Ρωσσίδη – Διευθυντή Επικοινωνίας στη ΓΝΩΡΑ Σύμβουλοι Επικοινωνίας