Στις πρακτικές στατιστικής επεξεργασίας που χρησιμοποιούν οι εταιρείες δημοσκοπήσεων για να διορθώσουν προβλήματα μεγάλης ή μικρής αντιπροσώπευσης στο δείγμα, σε ό,τι αφορά την προηγούμενη ψήφο για ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, εντοπίζει ο διευθυντής της εταιρείας Pulse, Παναγιώτης Παναγιώτου, την αιτία για τη διαφορά των τελικών αποτελεσμάτων με αυτή των δημοσκοπήσεων για την απόσταση ΔΗΣΥ – ΑΚΕΛ στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές. Ο κ. Παναγιώτου δεν κρύβει τον προβληματισμό του για το φαινόμενο ΔΗΠΑ, το οποίο ο ίδιος περιγράφει ως δημοσκοπικά πιο σοβαρό από το ζήτημα της διαφοράς ΔΗΣΥ – ΑΚΕΛ, αφού για δεύτερη διαδοχική εκλογική αναμέτρηση το συγκεκριμένο κόμμα «ξεγέλασε» τις δημοσκοπήσεις με τις τελικές επιδόσεις του στην κάλπη. Σε συνέντευξή του στο «Confidential» ο κ. Παναγιώτου δεν διστάζει να παραδεχθεί ότι η δουλειά των δημοσκόπων γίνεται όλο και πιο δύσκολη ανά το παγκόσμιο, λόγω της άρνησης των πολιτών να συμμετέχουν στις έρευνες.

– Τι πήγε λάθος και ενώ οι δημοσκοπήσεις μάς έδειχναν ντέρμπι ΔΗΣΥ – ΑΚΕΛ για την πρωτιά, τελικά προέκυψε μια καθαρή επικράτηση του ΔΗΣΥ και μια ιστορική εκλογική αποτυχία του ΑΚΕΛ;

Να ξεκινήσουμε λέγοντας ότι οι δημοσκοπήσεις πέτυχαν στο να καταδείξουν τα θέματα που αφορούσαν την εκλογική αναμέτρηση, δείχνοντας από νωρίς την αναμενόμενη μείωση στα τρία «μεγαλύτερα» κόμματα, τη μάχη διεκδίκησης της 4ης θέσης και ενδεχόμενα την πιθανή εισδοχή και τέταρτου κόμματος στην 3η κατανομή και τέλος τη διεκδίκηση εισόδου στη Βουλή από κάποιους νέους σχηματισμούς. Αυτό που δεν εντόπισαν με ακρίβεια οι δημοσκοπήσεις, είναι το μέγεθος της διαφοράς μεταξύ ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, που όπως αναφέρατε είχε εκτιμηθεί σαν μικρότερο. Όμως, αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελικά ποσοστά ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ εμπίπτουν στα όρια εκτιμήσεων όπως αυτά καθορίζονται από τον υπολογισμό του στατιστικού λάθους.
Αναδρομικά, και αφού είχαμε την ευκαιρία να εξετάσουμε τους λόγους για τους οποίους δεν εκτιμήθηκε σωστά η διαφορά ΔΗΣΥ – ΑΚΕΛ, έχουμε ενδείξεις ότι αυτό οφείλεται στις πρακτικές στατιστικής επεξεργασίας που χρησιμοποιούμε για να «διορθώσουμε» προβλήματα υπέρ- και υπό-αντιπροσωπεύσεων που παρατηρούνται στην προηγούμενη ψήφο για ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ, όπως αυτή καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις.

– Υπάρχουν ενδείξεις ως προς το πού κατανεμήθηκαν οι ψηφοφόροι του ΑΚΕΛ; Γιατί δεν φάνηκαν αυτές οι τάσεις στις μετρήσεις που προηγήθηκαν των εκλογών;

Με βάση τις δικές μας δημοσκοπήσεις, φαίνεται ότι οι ψηφοφόροι του ΑΚΕΛ το 2016 που ψήφισαν στις πρόσφατες εκλογές έδειξαν σχετικά υψηλό βαθμό συσπείρωσης (περίπου 85%) με μικρές απώλειες προς πολλές όμως κατευθύνσεις. Αυτό που μάλλον στοίχισε στο ΑΚΕΛ είναι η σχετικά περιορισμένη του διείσδυση σε άλλους πολιτικούς χώρους ή σε ψηφοφόρους που δεν ψήφισαν το 2016 (απέχοντες ή νέους).

– Πώς εξηγείτε το φαινόμενο ΔΗΠΑ; Δεύτερη εκλογική αναμέτρηση που το κόμμα καταγράφει μεγαλύτερα ποσοστά στην κάλπη από αυτά που του έδιναν οι μετρήσεις. Υπήρξε μυστική ψήφος;

Το σημαντικότερο κατά τη γνώμη μου θέμα που δημοσκοπικά μας ανησυχεί. Η ΔΗΠΑ και σε αυτές τις εκλογές αλλά και στις προηγούμενες ευρωεκλογές κατέγραψε χαμηλότερες δημοσκοπικές εκτιμήσεις σε σχέση με τα ποσοστά που τελικά συγκέντρωσε. Το γεγονός ότι η ΔΗΠΑ ως νέο κόμμα δεν είχε προϊστορία μετρήσεων δυσκόλευε τις εκτιμήσεις μας, αλλά είναι πιθανό ένας συνδυασμός καλής οργανωτικής δουλειάς και πιθανής κρυφής ψήφου, επίσης να έπαιξε ρόλο στις χαμηλότερες εκτιμήσεις των μετρήσεων.

Η δουλειά των δημοσκόπων γίνεται όλο και πιο δύσκολη

– Στην εκλογική περιφέρεια Αμμοχώστου, το ΕΛΑΜ κατετάγη τρίτο, ενώ έκπληξη ήταν και το 5,96% του Κινήματος των Κυνηγών. Εντοπίζατε αυτή την τάση στις δημοσκοπήσεις;

Ναι, αυτή η εικόνα εντοπίστηκε ιδιαίτερα τις τελευταίες δύο εβδομάδες αλλά και σε κάποια exit polls. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ΚΕΚΚ έφτασε το 11%+ στους διαμένοντες στην ελεύθερη Αμμόχωστο. Το 5,96% που αναφέρετε πιο πάνω αφορά το σύνολο των Αμμοχωστιανών ανεξαρτήτως επαρχίας διαμονής.

– Περιμένατε την τέταρτη θέση του ΕΛΑΜ και ότι η Αλλαγή Γενιάς θα έμενε εκτός Βουλής;

Για το ΕΛΑΜ οι εκτιμήσεις ήταν ότι είχε τον πρώτο λόγο για την 4η θέση με την ΕΔΕΚ να βρίσκεται αρκετά κοντά, όπως και έγινε.
Για την Αλλαγή Γενιάς, μετά το διαζύγιο με το ΚΕΚΚ και την αλλαγή ονόματος είχαμε μια σημαντική αστάθεια και μεταβλητότητα στις μετρήσεις μας που δεν μας επέτρεπαν να δώσουμε μια ασφαλή εκτίμηση. Και αυτό πιστεύω έχει να κάνει με την πραγματική εικόνα των τελευταίων εβδομάδων, όπου υπήρξε μεταβολή στην πρόθεση ψήφου για αυτό το κόμμα. Νομίζω όμως ότι οι πλείστες δημοσκοπήσεις και τα exit polls έδωσαν σωστή εκτίμηση.

– Γιατί γίνεται όλο και πιο δύσκολη η διεξαγωγή δημοσκοπήσεων; Τι αποθαρρύνει τον κόσμο να συμμετέχει σε τηλεφωνικές έρευνες και χρειάζεται οι εταιρείες να κάνουν χιλιάδες τηλεφωνήματα για να βρουν πρόθυμους πολίτες να συμμετέχουν σε μετρήσεις; Επηρεάζει το φαινόμενο αυτό την ακρίβεια των μετρήσεων;

Σωστά τα λέτε. Η δουλειά μας γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Η χαμηλή ανταπόκριση στις δημοσκοπήσεις και γενικότερα στις έρευνες είναι παγκόσμιο φαινόμενο, και για αυτόν τον λόγο αναπτύσσονται πλέον νέες μεθοδολογίες, όπως τα online panels για συλλογή πληροφοριών. Στην Κύπρο ακόμη είμαστε σε ένα καλύτερο επίπεδο σε σχέση με άλλες χώρες και αυτό έχει να κάνει με την καλή διάθεση του κόσμου να συμμετέχει σε έρευνες, κάτι για το οποίο εμείς ως εταιρείες ερευνών αναγνωρίζουμε, και ευχαριστούμε τους κατά καιρούς συμμετέχοντες.
Η ακρίβεια μετρήσεων και εκτιμήσεων επηρεάζεται από κάθε δυσκολία στη διεξαγωγή δημοσκοπήσεων, όμως παραμένουν οι δημοσκοπήσεις το σημαντικότερο εργαλείο καταγραφής της κοινής γνώμης. Προβλήματα και προκλήσεις παρουσιάζονται και πρέπει ο καθένας που ασχολείται με το θέμα να γνωρίζει τους περιορισμούς των δημοσκοπήσεων. Σκεφτείτε μια εκλογική αναμέτρηση χωρίς δημοσκοπήσεις, όπου τα κομματικά μεγέθη και η εκλογική επιρροή θα καθορίζονται με άλλους τρόπους, με σοβαρούς κινδύνους αδιαφάνειας και χειραγώγησης της κοινής γνώμης.
Κανένας δεν θα μιλούσε σήμερα για επιτυχίες και αποτυχίες κομμάτων αν δεν υπήρχαν οι δημοσκοπήσεις. Καταδείκνυαν τις τάσεις του εκλογικού σώματος και πληροφορούσαν για το εκλογικό περιβάλλον, προσφέροντας γνώση σε όσους ήθελαν να ενημερωθούν.
Οι δημοσκοπήσεις διέπονται από κώδικα δεοντολογίας και είναι εδώ για να κρίνονται και να αξιολογούνται στη βάση της επιστημονικότητας και της διαφάνειάς τους. Ακόμη και ο περιορισμός δημοσιοποίησης δημοσκοπήσεων 7 μέρες πριν τις εκλογές είναι εμπόδιο στη διαφάνεια των δημοσκοπήσεων. Ένας τέτοιος περιορισμός ισχύει σε πολύ λίγες χώρες και καταστρατηγεί το δικαίωμα του εκλογικού σώματος να πληροφορείται.

Tης Κατερίνας Ζορμπά – Senior Communication Consultant στη ΓΝΩΡΑ Σύμβουλοι Επικοινωνίας

Το άρθρο φιλοξενήθηκε στο 9ο τεύχος του ΓΝΩΡΑ Confidential.