Στη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία η πολιτική ηγεσία της Κύπρου συνεχίζει απτόητη να χορεύει σε ρυθμούς προεκλογικούς, ενόψει των Προεδρικών Εκλογών του 2023.

Στη σύντομη ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας πραγματοποιήθηκε σε δεκατρείς περιπτώσεις διαδικασία εκλογής Προέδρου. Σε τρεις περιπτώσεις είχαμε εκλογή Προέδρου άνευ ανθυποψηφίου (μία φορά ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, το 1973 και δύο φορές ο Σπύρος Κυπριανού, το 1977 με τον θάνατο Μακαρίου και το 1978 αντίστοιχα). Συνολικά υποβλήθηκαν μέχρι σήμερα 66 υποψηφιότητες από 42 πρόσωπα. Κάποιοι έτρεξαν περισσότερες από μία φορές, με τον Γλαύκο Κληρίδη να κατέχει το σχετικό ρεκόρ με πέντε υποψηφιότητες (στις Προεδρικές Εκλογές 1983,1988,1993,1998, 2003).

Τον Γλαύκο Κληρίδη ακολουθεί με τέσσερις υποψηφιότητες ο Σπύρος Κυπριανού, εκ των οποίων τις δύο εξελέγη χωρίς αντίπαλο. Τέσσερις φορές υπέβαλε υποψηφιότητα και ο Ανδρέας Ευστρατίου, ο οποίος μπορεί να περιοριζόταν κάθε φορά σε μια χούφτα ψήφους, αλλά κέρδισε εσαεί το προσωνύμιο «Πρόεδρος». Τρεις φορές υπέβαλε υποψηφιότητα ο Μακάριος, τρεις φορές ο Βάσος Λυσσαρίδης, και ο Κώστας Κυριάκου (γνωστότερος ως Ούτοπος), ενώ δύο φορές υπέβαλαν υποψηφιότητα οι Γιώργος Βασιλείου, Νίκος Κουτσού, Τάσσος Παπαδόπουλος, Νίκος Αναστασιάδης, Σταύρος Μαλάς και Γιώργος Λιλλήκας.

Δύο φορές παρατηρήθηκε το φαινόμενο να υποβάλουν υποψηφιότητα για την Προεδρία πατέρας και υιός, στις περιπτώσεις των Ιωάννη και Γλαύκου Κληρίδη και Τάσσου και Νικόλα Παπαδόπουλου, αντίστοιχα. Ο Δημήτρης Χριστόφιας παραμένει μέχρι σήμερα ο μοναδικός Πρόεδρος της Δημοκρατίας που δεν διεκδίκησε δεύτερη θητεία. Το 2013 καταγράφηκε ρεκόρ υποψηφίων με έντεκα συνολικά υποψήφιους να διεκδικούν την Προεδρία της Δημοκρατίας στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, ενώ δέκα υποψηφιότητες υποβλήθηκαν στις προεδρικές εκλογές του 2003, οπότε ο Τάσσος Παπαδόπουλος κατάφερε να πετύχει εκλογή από τον πρώτο γύρο.

Μακρά η λίστα των παραλίγο

Ενώ είναι μακρά η λίστα των προσώπων που διεκδίκησαν την Προεδρία της Δημοκρατίας, με εφτά εξ αυτών να πετυχαίνουν τον στόχο, εξίσου μακρά είναι και η λίστα των παραλίγο υποψηφίων.

Αυτών που είδαν τα ονόματά τους να φιγουράρουν στα ρεπορτάζ των εφημερίδων και των δελτίων ειδήσεων αλλά οι συγκυρίες και οι συσχετισμοί δυνάμεων ή ακόμα και τα κομματικά μαγειρεία δεν τους επέτρεψαν να δουν τελικά το όνομά τους στο ψηφοδέλτιο. Η συγκεκριμένη λίστα αναμένεται να μεγαλώσει μετά τις Προεδρικές Εκλογές του 2023. Ήδη έχουμε την πρώτη προσθήκη, με τον Γιώργο Παμπορίδη, ο οποίος έπαιξε δυνατά στο ρεπορτάζ για τις προεδρικές, όμως, κάηκε νωρίς και ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ εγκατέλειψαν υπό το βάρος αντιδράσεων κάθε συζήτηση γύρω από το όνομά του. Ίσως ακολουθήσουν και άλλοι την πορεία Παμπορίδη.

Ο Γλαύκος Κληρίδης με τις περισσότερες υποψηφιότητες από κάθε άλλο πολιτικό πρόσωπο για την Προεδρία της Δημοκρατίας ήταν ο πρώτος παραλίγο υποψήφιος. Οι προγραμματισμένες για τις 5 Φεβρουαρίου 1978 Προεδρικές Εκλογές δεν έγιναν ποτέ, με τον Σπύρο Κυπριανού να εκλέγεται στην Προεδρία άνευ ανθυποψηφίου. Νωρίτερα, τον Δεκέμβριο του 1977 έπεσε θύμα απαγωγής ο γιος του Σπύρου Κυπριανού, Αχιλλέας. Μπροστά στην ανάγκη για ομοψυχία που επέβαλλαν οι στιγμές, είτε γιατί κατανοούσε ότι δεν είχε σοβαρές πιθανότητες μετά το κύμα συμπάθειας που δημιουργήθηκε προς την οικογένεια Κυπριανού, ο Γλαύκος Κληρίδης απέσυρε την υποψηφιότητά του.

Στη λίστα των παραλίγο υποψηφίων από τον χώρο του ΔΗΣΥ εντοπίζεται και το όνομα του Γιαννάκη Μάτση. Ο Μάτσης έτρεξε στις εσωκομματικές διαδικασίες για το χρίσμα στις Προεδρικές Εκλογές του 1993, όμως ο Γλαύκος Κληρίδης επικράτησε και κέρδισε και την Προεδρία της Δημοκρατίας. Ακολούθως παρέδωσε στον Μάτση την προεδρία του ΔΗΣΥ.

Στις κομματικές διαδικασίες του ΔΗΣΥ για την επιλογή υποψηφίου έτρεξε και η Ελένη Θεοχάρους δοκιμάζοντας τις δυνάμεις της απέναντι στον Νίκο Αναστασιάδη πριν από τις προεδρικές εκλογές του 2013. Η επικράτηση Αναστασιάδη ήταν άνετη, ενώ τρία χρόνια αργότερα η Θεοχάρους εγκατέλειψε τον ΔΗΣΥ δημιουργώντας δικό της κόμμα.

Οι παραλίγο υποψήφιοι του ΑΚΕΛ

Στο στρατόπεδο του ΑΚΕΛ δύο παραλίγο υποψηφιότητες συζητήθηκαν περισσότερο.. Του Κοκή Ιωαννίδη και του Μάικ Σπανού. Ο Κοκής Ιωαννίδης υιοθετήθηκε ως επιλογή για τις προεδρικές εκλογές του 1988 από την κομματική βάση, κάηκε όμως ενώπιον της Κεντρικής Επιτροπής όταν ο Εζεκίας Παπαϊωάννου παρουσίασε φωτογραφία από συνάντηση μασονικής στοάς στην οποία απεικονιζόταν ο υποψήφιος. Το ΑΚΕΛ στράφηκε στον Γιώργο Βασιλείου, ο οποίος κέρδισε τις εκλογές και είναι μέχρι τις μέρες μας σημείο αναφοράς στις εσωκομματικές διαδικασίες για την επιλογή του κατάλληλου υποψηφίου για την Προεδρία της Δημοκρατίας.

Ο Μάικ Σπανός υιοθετήθηκε αρχικά ως υποψήφιος από την Κεντρική Επιτροπή παρά τις αντιδράσεις. Μία καταστροφική συνέντευξή του όμως στον Χρύσανθο Τσουρούλλη στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του Σίγμα υποχρέωσε τον Σπανό σε απόσυρση της υποψηφιότητάς του και έστρεψε το ΑΚΕΛ στην επιλογή Σταύρου Μαλά, για δεύτερη φορά. Από επικοινωνιακής άποψης η συνέντευξη Σπανού στον Χρ. Τσουρούλλη παραμένει μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς για τις συνέπειες που μπορεί να έχει μία τηλεοπτική εμφάνιση χωρίς επαρκή προετοιμασία.

Ένα ακόμα ηχηρό όνομα που έφθασε δύο φορές σχετικά κοντά στο να υιοθετηθεί ως επιλογή από το ΑΚΕΛ ήταν αυτό του αείμνηστου Γιάννου Κρανιδιώτη. Στις προεδρικές εκλογές του 1993 και του 1998 αντίστοιχα. Έφυγε ως γνωστόν από τη ζωή τον Σεπτέμβριο του 1999.

Αρκετά πρόσωπα είδαν το όνομά τους στη σεναριολογία που προηγήθηκε των κομματικών επίλογών για τις Προεδρικές Εκλογές του 2013. Ο Μάκης Κεραυνός είχε προταθεί ως επιλογή στο ΑΚΕΛ από το ΔΗΚΟ. Η ΕΔΕΚ όμως τότε στράφηκε προς την υποψηφιότητα Λιλλήκα και το ΔΗΚΟ, υπό τον Μάριο Κάρογιαν αναδιπλώθηκε, κάνοντας επιλογή νίκης, στηρίζοντας την υποψηφιότητα Νίκου Αναστασιάδη.

Στο ΑΚΕΛ βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη θέση μετά την πενταετία Χριστόφια και συζήτησαν αρκετά ονόματα πριν από τις Προεδρικές Εκλογές του 2013. Από τον Κίκη Καζαμία μέχρι και την Χρυστάλλα Γιωρκάτζη. Ο Κίκης Καζαμίας απέρριψε την πρόσκληση επικαλούμενος λόγους υγείας, ενώ η Χρυστάλλα Γιωρκάτζη δεν αποτόλμησε ένα τέτοιο βήμα και βρέθηκε στη συνέχεια στη θέση της Διοικήτριας της Κεντρικής Τράπεζας. Το ΑΚΕΛ οδηγήθηκε στις Προεδρικές Εκλογές και του 2013 και του 2018 με την υποψηφιότητα Μαλά.

Σχεδόν σε κάθε αναμέτρηση για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, οι Χρίστος Μαυρέλλης και Μάριος Ηλιάδης έβλεπαν το όνομά τους να συζητείται ως πιθανή επιλογή για τις προεδρικές εκλογές. Μάλιστα το 1998 ο κ. Ηλιάδης πέρασε από τις κομματικές διαδικασίες σε πρώτη φάση, όμως τελικά το ΑΚΕΛ αποφάσισε να τρέξει στις προεδρικές εκλογές με τον Γιώργο Ιακώβου. Στις επερχόμενες εκλογές ο κ. Ηλιάδης αποφάσισε να μην περιμένει τις κομματικές διεργασίες και ήδη τρέχει ως ανεξάρτητος υποψήφιος.

Το φιάσκο με Ομήρου

Ο Γιαννάκης Ομήρου δεν είδε το όνομά του στο ψηφοδέλτιο στις Προεδρικές Εκλογές του 2003, έτρεξε όμως ως υποψήφιος Πρόεδρος για διάστημα μερικών μηνών. Από τον Ιούλιο του 2002 μέχρι και τον Ιανουάριο του 2003 δήλωνε κατηγορηματικά στα ΜΜΕ ότι η υποψηφιότητά του ήταν αδιαπραγμάτευτη. Τελικά την απέσυρε τέσσερις μέρες πριν από την υποβολή υποψηφιοτήτων και η ΕΔΕΚ στήριξε τον Τάσσο Παπαδόπουλο που εξελέγη από τον πρώτο γύρο.

Θυμίζουμε ότι τότε η ΕΔΕΚ συζητούσε την πιθανότητα συνομολόγησης συνεργασίας με ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ, ωστόσο εγκατέλειψε τις διαπραγματεύσεις το καλοκαίρι του 2002 καταγγέλλοντας προσυμφωνία ΑΚΕΛ – ΔΗΚΟ για την υποψηφιότητα Τάσσου Παπαδόπουλου.

Ο ΔΗΣΥ σε μία προσπάθεια να διασπάσει το μέτωπο ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ άδραξε την ευκαιρία και με επιστολή του τότε προέδρου του Νίκου Αναστασιάδη προς τον Γιαννάκη Ομήρου δήλωσε την ετοιμότητα του ΔΗΣΥ να στηρίξει την υποψηφιότητα του τότε προέδρου της ΕΔΕΚ. Τον Οκτώβριο του 2002, ο ΔΗΣΥ με απόφαση του Ανωτάτου Συμβουλίου υιοθέτησε και επίσημα την υποψηφιότητα Ομήρου, αφήνοντας όμως μια ουρά στην απόφαση, ότι η κομματική θέση θα μπορούσε να αναθεωρηθεί αν μεσολαβούσαν εξελίξεις στο Κυπριακό. Ακολούθησε η κατάθεση του σχεδίου Ανάν, ο ΔΗΣΥ εγκατέλειψε την υποψηφιότητα Ομήρου και αποφασίστηκε η κάθοδος του Γλαύκου Κληρίδη με το σύνθημα ότι θα κυβερνούσε μόνο για 16 μήνες με μοναδικό στόχο τη λύση. Η ανασύσταση της τριμερούς (ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ) έδωσε στον Τάσσο Παπαδόπουλο τη νίκη από τον πρώτο γύρο.

Tης Κατερίνας Ζορμπά – Senior Communication Consultant στη ΓΝΩΡΑ Σύμβουλοι Επικοινωνίας

Το άρθρο φιλοξενήθηκε στο 13ο τεύχος του ΓΝΩΡΑ Confidential.